Gianna Herkommer, een student van de VU (MSc Digital Business & Innovation), schreef haar masterscriptie over zorgrobots in combinatie met de impact op het welzijn van ouderen. Een interview met Zorabots Nederland over onze ervaringen en bevindingen kon dan ook niet ontbreken. In deze korte blog deelt Gianna de bevindingen van haar onderzoek.

Stel je eens voor: je ouders worden ouder en je begint je zorgen over hen te maken. Natuurlijk wil je dat ze zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen, maar je merkt ook steeds vaker dat zich situaties voordoen waardoor je beseft dat ze op een gegeven moment zorg nodig zullen hebben. Dat is moeilijk, want je hebt een baan, vrienden, een gezin en veel andere verplichtingen, dus je zult niet in staat zijn om zelf 24/7 voor ze te zorgen. Tegelijkertijd heb je verhalen gehoord over onderbezetting en stress in verpleeghuizen, dus je maakt je zorgen omdat jij wel het beste voor je dierbaren wil. Klinkt dat bekend? Voor veel mensen wel.

Het is inmiddels algemeen bekend dat de samenleving snel vergrijst en dat er een alarmerend tekort is aan professionele zorgverleners. De Wereldgezondheidsorganisatie voorspelt dat het wereldwijde tekort aan zorgverleners in 2030 zal zijn opgelopen tot tien miljoen (1). Dit leidt tot een disbalans tussen zorgbehoevende senioren en beschikbare verpleegkundigen.

Er is hoop - als we het goed doen
Zorgrobots zouden een deel van de oplossing voor dit probleem kunnen zijn, idealiter door routinematige zorgtaken over te nemen en zorgverleners te helpen. Zo kunnen ze capaciteit bij verpleegkundigen vrijmaken voor meer persoonlijke interacties met senioren en dieper emotioneel contact, die beide tot de kernbehoeften van senioren behoren. Deze ideale situatie wordt mooi geïllustreerd in dit citaat van een 86-jarige deelnemer aan het interview:

"De robot doet alle routinetaken. Mensen zijn creatief, net zo creatief als hun schepper; dus doet de mens de verfijnde taken. Mensen zijn te waardevol voor elke routine."

Het is van cruciaal belang dat we ons richten op de interactie tussen senioren en zorgverleners in plaats van senioren en robots. Volgens mijn bevindingen uit mijn afstudeerproject moeten robots in de zorg gezien worden als hulpmiddelen die zorgverleners helpen bij het uitvoeren van hun taken, maar de rol van de verpleegkundige blijft fundamenteel. Met andere woorden, en dit werd heel vaak gezegd door de deelnemers aan de interviews, robots mogen niet in hun eentje zorgtaken uitvoeren. Een menselijke zorgverlener moet te allen tijde aanwezig zijn en de situatie onder controle hebben.

Een mens die de leiding heeft en een robot die een hulpmiddel is, is van cruciaal belang om de persoonlijkheid van de mensen te respecteren en hun waardigheid te behouden, in de eerste plaats die van de oudere. Robots die senioren vertellen wat ze moeten doen dat zou een ethisch twijfelachtige paradigmaverschuiving zijn. Een andere oudere deelnemer legde dit heel duidelijk uit:

"Ik denk dat dit een dunne lijn is, de mensen moeten zelf kunnen beslissen, of op een gegeven moment moet iemand voor hen beslissen, wanneer ze niet meer zelf kunnen denken. In principe moeten de senioren kunnen beslissen hoe het verder gaat, wie wat met hen mag doen. Dan zou ik me kunnen voorstellen dat dit nuttig kan zijn."

Figure 1 Foto door Zorabots

En wat nu?
Assisterende robots in de zorg kunnen een waardevolle verlichting betekenen voor mantelzorgers en hebben de potentie om de verpleegkundige-senior relatie op een synergetische manier aan te vullen. Om dit te bereiken is het belangrijk om bij de ontwikkeling van robots rekening te houden met de mening van zowel senioren als verzorgenden (2). Dit geldt vooral omdat kwesties rond deze materie, zoals menselijke waardigheid, interpersoonlijk contact, of de emoties van senioren zeer individueel en genuanceerd zijn. Privacy, een kwestie die vaak besproken wordt als het gaat om digitale technologieën, was echter geen issue voor de oudere deelnemers aan dit onderzoek. Heel vaak gaven ze voorrang aan gezondheids- en veiligheidsvoordelen, of wezen ze erop dat er al genoeg plaatsen zijn waar hun persoonlijke gegevens worden opgeslagen, zoals de databanken van dokters en verzorgingstehuizen.

Ter duiding: deze bevindingen zijn voornamelijk van toepassing op institutionele zorgomgevingen en kunnen verschillen voor senioren die autonoom thuis wonen met behulp van sociale robots.

(1) Zie ook: Schulze S, Holmberg C. (2021). Bedeutung und Belastung von Pflegekräften während der Corona-Krise. Forum voor volksgezondheid;29:32-5

en

Deutscher Bundesverband für Pflegeberufe (2021). Pflegeberuf: Kein Grund zu bleiben - Treibt die Pandemie weltweit Pflegefachpersonen aus dem Beruf? Pressemitteilung. (11.03.2021). https://www.dbfk.de/de/presse/meldungen/2021/Treibt-die-Pandemie-weltweit-Pflegefachpersonen-aus-dem-Beruf.php

(2) Zie ook: Ienca et al., M. (2018). Health professionals’ and researchers’ views on intelligent assistive technology for psychogeriatric care. Gerontechnology, 17(3), 139–150

en

Lukasik, S., Tobis, S., Kropinska, S., & Suwalska, A. (2020). Role of assistive robots in the care of older people: survey study among medical and nursing students. Journal of Medical Internet Research, 22(8). doi:https://doi.org/10.2196/18003